Трилогия о Прантише Вырвиче (точнее уже тетралогия) – один из самых значительных исторических циклов, которые написаны в Беларуси в последние годы. Два героя, Прантиш Вырвич и его друг профессор Ледник, живут в непростое время. Страна находится на своем закате. Уже совсем скоро ее начнут раздирать на куски более предприимчивые соседи. И именно такой период представляется наиболее интересным для читателя.
Ранее мы уже публиковали рецензии о приключениях двух друзей в книгах «Авантуры Пранціша Вырвіча, шкаляра і шпега» и «Авантуры студыёзуса Вырвіча». А сейчас расскажем о третьей части авантюры – «Авантурах драгуна Пранціша Вырвіча». В стране поменялся король, Вырвич служит в армии и Ледник по-прежнему работает в Виленской академии.
Забегая вперед, скажем, что роман стал более скучным. В первой части герои только познакомились, затем бежали из темницы Слуцкого замка на железной черепахе, отправились в подземелья Полоцка. Во второй части через всю страну отправились в путешествие в Англию, где стали участниками дворцовых интриг, а Ледник даже стал чемпионом лондонского бойцовского клуба.
В третьей части наши герои вновь отправятся в путешествие, переживут немало интересных моментов. Но самих приключений стало меньше, также как и интересных героев. Что уж и говорить, даже главный антагонист первых трех книг, Герман Ватман, появляется совсем ненадолго. Пускай этот момент и стал одним из самых запоминающихся в книге.
Еще один важный момент, о котором хотелось бы написать, и на который мы указывали в рецензии на предыдущую книгу – Вырвич вызывает у читателя гораздо меньший интерес, чем Ледник. Он – довольно заурядный герой, который на протяжении трех книг практически не меняется. Правда, в третьей части Рублевская подарила ему поэтический талант, и это слегка исправило ситуацию. С другой стороны, он вновь, раз за разом, упрекает Ледника (заметим – своего лучшего друга), что тот когда-то был его слугой. В этом плане герой практически не изменился с самой первой книги.
Зато до конца сохранялась интрига со свадьбой Прантиша Вырвича, который вынужден был выбирать сразу из двух невест. Можно сказать, что этот сюжет романа сохранял интерес до самого конца и завершился очень неожиданным образом.
Претерпел изменения мир романа. Если раньше наши герои встревали в борьбу исключительно магнатов, то теперь появилась и третья сторона – Российская империя. И, надо признать, по сравнению с ней борьба магнатов выглядит мелкой возней. Отдадим справедливое Рублевской – она не дает категорической оценки – мол, русские и поляки плохие, а литвины молодцы. Скорее наоборот – старается оправдать каждую сторону.
Кожны павінен выканаць свой доўг перад Айчынай, — ціха прамовіў Лёднік. – Проста Айчына ў нас розная. Ведаеш, я – просты паходжаннем чалавек, але я палачанін… У 1605 годзе ў маім горадзе быў прыняты маніфест, у якім “рыцарства і абывацельства Полацкага ваяводства” заяўлялі, што “ніякія кошты, цяжары і бяспека не такія важныя, як свабода. Яна наймілейшая і найудзячнейшая, пад ёй мы нарадзіліся, жывём і хочам яе цэлую, непарушаную нашчадкам нашым пакінуць…”
И чем больше внешнеполитическое напряжение, тем больше появляется и вопросов у героев романа – что дальше ждет их родину. Чего только стоит этот небольшой монолог Вырвича и ответ на него Ледника:
— Мне здаецца, я… нейкі няздара. Я не ведаю, хто я, для чаго існую. Смешна, што трэба было дажыць да дваццаці трох гадоў, каб задаць сабе такія пытанні! – Пранціш горка засмяяўся. – Не пярэч, я праўду кажу. Вось ты спрабаваў прыладзіць мяне да навукі… Так, мне многае было цікава, я някепскім мог бы стаць доктарам… Але ты сам ужо ў маленстве не меў ніякіх ваганняў і гатовы быў дзень і ноч праводзіць за доследамі, ахвяруючы гульнямі. У мяне ж такой жарсці ніколі не ўзнікала. Магу ў механізме пакалупацца, магу ў карты пагуляць – з аднолькавым задавальненнем. Вось, думаў – вайсковая справа мяне захопіць… Што ж, я – добры вой! – Вырвіч сказаў гэта без ценю хвальбы. – Але прысвяціць жыццё вайне… Муштры… Гэтага ўжо мала. Заняцца гаспадаркай? Выкупіць зямлю ў Падняводдзі, што належала продкам? Заснаваць мануфактуру? Мяне праз месяц пацягне ў вандроўкі. Ты навучыў мяне фехтаванню – але і тут я не гатовы, як ты, адпрацоўваць якісь скачок дні і ночы, пакуль не атрымаецца. Нават у каханні я – не гарачы і не халодны, а цёплы, які стан асуджае нават Святое Пісанне. Ну не кінуўся ж я біцца да смерці з панам Гервасіем Агалінскім, не ірвануў за Паланэяй у Амерыку, як кавалер дэ Грые за Манон Ляско… А каб панна зараз прыехала да мяне – уцякла, скажам, ад мужа ці засталася ўдавою, з дзіцем на руках – я б, вядома, прыняў яе з радасцю… Але крылы б у мяне не выраслі, прызнаюся сумленна. Я, напэўна, недастаткова яе кахаю, каб прабачыць усё і прыняць усялякай. Вось, Багінская папракала мяне, што я не звяртаў увагі на яе камерыстку Ганульку, якая ў мяне так закахалася, што да нервовай гарачкі дайшла. Мне шкада той дзяўчынкі… Але я да яе ўсё роўна абыякавы. Ні ў чым няма ў мяне пэўнасці, простай лініі. Так, я праваслаўны, веры не зракуся, але мне не падабаецца, што маю зямлю заваёўваюць мае адзінаверцы з Расіі. Я ліцвін, але мяне лічаць здраднікам суайчыннікі, бо трымаюся сваёй веры і супраць, каб зачынялі мае храмы. Як быццам у мяне дзве душы, і ніводная не адчувае спакою і паўнаты быцця. A posteriori, я – бяздарнасць, Баўтрамей.
— Ты – проста тыповы ліцвін, — Лёднік быў вельмі сур’ёзны. – Такі лёс народаў, якія жывуць на раздарожжы, на сутыччы культур і цывілізацый. Нас топчуць, як трыпутнік, а мы ўстаем. Нам прыўлашчваюць розныя назовы, а мы застаемся сабою. Павер, на нас гэта не скончыцца. А наконт тваёй бяздарнасці… Паслухай, многія за ўсё сваё жыццё не задаюць сабе такіх пытанняў, якія мучаць цябе. Гэта яны няздары – а не ты. А калі пачаў думаць – значыць, рашэнне знойдзецца. Шлях сам цябе абярэ.
Ну а мы в скором времени познакомимся уже с четвертой частью приключений Вырвича и Ледника, которую уже можно приобрести в книжных магазинах.
