Беларускія СМІ зараз не вельмі шмат увагі надаюць беларускай мове. І справа не толькі ў існуючых праблемах, але і ў тым, што людзям проста нічога не паведамляецца пра іх родную мову. На шчасце, ёсць і выключэнні. Напрыклад ,рубрыка ў газеце «Вечерний Минск» — «Беларускай слоўка», якую вядзе дацэнт Уладзімір Куліковіч. Наш сайт вырашыў перадрукоўваць гэтыя матэрыялы, каб пашыраць веданне беларускай мовы сярод сваіх чытачоў.
ТАЛАКА
Даўнім, наскім, цёплым назваў слова талака народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін. Сваёй формай і гучаннем яно дэманструе адметную рысу нашага вымаўлення — аканне, а глыбінны сэнс яго ўключае добразычлівасць, гасціннасць, шчодрасць, працавітасць нашага народа. Мабыць, таму па-руску растлумачыць гэтае слова можна толькі апісальна — «коллективная помощь при выполнении сложных работ».
Для беларусаў яно заўжды абазначала своеасаблівае свята, якое складаецца з трох этапаў: запрашэнне сваякоў, аднавяскоўцаў для тэрміновай ці працаёмкай работы (зрубіць хату, скасіць сена і гэтак далей) , супольную працу з рытуальнымі дзеяннямі (абліванне вадой, пляценне вянка і інш.) і абавязкова талочнае застолле з характэрнымі песнямі «Талака, талака талачылася…», „Талачу, талачу, гарэлкі хачу… „. Усё гэта згуртоўвала людзей, спрыяла творчаму натхненню, фарміравала непаўторную духоўную культуру.
З цягам часу кожная такая супольная праца набыла асобнае найменне: „дажынкі“, „дасеўкі“, «дакопкі“ і шмат іншых.
Вельмі прыемна, што традыцыя гэта захавалася ў нас і па сёння. Іншаземцы, з якімі даводзілася сустракацца, са шкадаваннем адзначаюць, што яны разлічваюць толькі на свае сілы. Бескарыслівая добразычлівая дапамога суседзяў, пра якую спяваецца ў песні «Талака“ (паслухайце яе пры нагодзе!) , там засталася ў мінулым. Таму вельмі хочацца, каб ў пагоні за дабрабытам еўрапейскім мы не адракліся ад набытку духоўнага, традыцыі, якой зайздросцяць многія.
Талакой у нашай мове называюць яшчэ групу людзей, часам — зборышча насякомых, а паводле беларускіх міфаў — і апякунку-багіню жніва і ўрадлівасці. Як ўласная назва гэтае слова выкарыстоўваецца для наймення хлеба, краязнаўчай арганізацыі ў Гомелі, ансамбля танца, музыкі і песні ў Віцебску, рэстарана беларускай кухні ў Мінску, інтэрнэт-праекта, сельскага сацыяльна-дзелавога цэнтра в. Залессе ў Смаргонскiм раёне ( «Залеская талака“). Не выключана, што горад Талачын у Віцебскай вобласці ўзводзіўся талакой, таму так і названы.
Уладзімір КУЛІКОВІЧ
