Працягваем публікаваць матэрыялы з газеты «Вечерний Минск» з рубрыцы «Беларускае слоўка». На гэты раз мы напiшам пра беларускае слова «скавыш».
БЯСЕДА
Слоўка бяседа таксама з кагорты святочных. Яно абазначае збор гасцей (родных, суседзяў, блізкіх знаёмых) з нагоды сямейнай ўрачыстасці. «А чалом, чалом, мае госцейкі, / Сабірайцеся на бяседачку, / На бяседачку ў хату новую, / Ў хату новую — сасновую», — пісаў у пачатку ХХ стагоддзя Максім Багдановіч. Называюць гэтым слоўкам і застолле з песнямі, пажаданнямі, прыгаворамі, ласкавымі прымусамі.
Прыжылося яно і ў якасці адметнага ўласнага імя. «Бяседай» названы ансамбль народнай музыкі; сядзіба ў Віцебскай вобласці, дзе створаны ўсе ўмовы для адпачынку па-беларуску; фестывалi беларускай культуры «Прымацкая бяседа» i «Сяброўская бяседа»
Слова агульнаславянскае. Параўнайце: у рускай мове — «беседа», ва ўкраінскай — «бесіда», у польскай — «biesiada», чэшскай — «beseda», балгарскай — «беседа». Беларуская спецыфіка — у значэнні. Напрыклад, рускае слова «беседа» перакладаецца на беларускую мову як размова, гутарка.
Такое падабенства ў гучанні — прычына распаўсюджанай памылкі. Сёння даволі часта можна прачытаць і пачуць: «Бяседа настаўніка з вучнямі доўжылася…», «Запрашаем на субяседаванне…», «Субяседаванне з абітурыентамі адбудзецца…» Правільна: «Гутарка (размова) настаўніка…» ,«Запрашаем на суразмоўе (сумоўе) …», «Суразмова (сумоўе) з абітурыентамі адбудзецца…»
Ужывайце правільна гэтае песенна-паэтычнае слоўка, якому прысвячалі свае творы паэты і кампазітары. Напрыклад, у ХІХ стагоддзі Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч пісаў: „Калі бяседа будзіць мілыя ўспаміны, / Дык момантам здадуцца вечара гадзіны“. У ХХ стагоддзі Рыгор Барадулін раіць кожнаму беларусу не ачарсцвець душой. А для гэтага патрабуецца няшмат: „Помнiць свой на iржышчы цень, / Не забыць, як завуць суседа, / Не забыць, як пяе пад дзень / За вясёлым сталом бяседа“. А для аўтараў песні „Бяседа“ (словы Леаніда Пранчака і музыка Леаніда Захлеўнага) гэтае слоўка сімвалізуе само жыццё: „Добры звычай старадаўнi — / Запрашаць гасцей у дом, / Сабiрацца на бяседу / За святочным за сталом. / На бяседу, на бяседу, / Каб душою адпачыць! / Мы жывём i жыць мы будзем, / Покуль песня будзе жыць!“
Уладзімір КУЛІКОВІЧ
Іншыя словы з рубрыкі вы можаце паглядзець па тэгу БЕЛАРУСКАЕ СЛОЎКА
